Kimler İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmeti Almalı?

6331 Sayılı Kanun Kapsamında İSG Hizmeti Alma Zorunluluğu

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yasal temeli, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’dur. Bu kanuna göre, kamu veya özel sektör ayrımı yapılmaksızın çalışan istihdam eden tüm işyerleri iş sağlığı ve güvenliği hizmeti almakla yükümlüdür. İşçi, memur, sözleşmeli personel, stajyer ve çıraklar dâhil olmak üzere işletmede çalışan tüm bireyler bu kapsama girer.

Kanun, işverenlerin işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamları oluşturmasını, riskleri önlemesini ve gerekli eğitimleri vermesini şart koşar. İşverenin sorumluluğu yalnızca fiziksel güvenlik önlemlerini almakla sınırlı değildir. Aynı zamanda çalışanların sağlık kontrollerini yapmak, acil durum planları hazırlamak ve sürekli eğitimlerle çalışanları bilinçlendirmekle de yükümlüdür.

Tehlike Sınıflarına Göre İSG Hizmeti Zorunluluğu

İş sağlığı ve güvenliği hizmeti alma zorunluluğu, işyerinin faaliyet gösterdiği sektöre ve yaptığı işin risk derecesine göre belirlenen tehlike sınıflarına göre şekillenir. İşyerleri faaliyet kodları olan NACE kodlarına göre az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak sınıflandırılır.

Az Tehlikeli Sınıf

Az tehlikeli sınıfta; ofis hizmetleri, bankacılık, yazılım geliştirme, eğitim ve danışmanlık gibi düşük riskli faaliyetler yer alır. Bu sınıfa giren işyerleri için:

• 50 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde tam kapsamlı iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri zorunludur.

• 50’den az çalışanı olan işyerlerinde ise risk değerlendirmesi, acil durum planı, çalışan eğitimi ve sağlık gözetimi gibi temel İSG yükümlülükleri mevcuttur.

• Ancak az tehlikeli sınıfta dahi 1 çalışan varsa bazı İSG yükümlülükleri başlar.

Tehlikeli Sınıf

İnşaat, taşımacılık, bazı imalat faaliyetleri, enerji ve kimya gibi sektörleri kapsayan tehlikeli sınıf, orta düzeyde risk barındırır. Tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyerlerinde:

• Bir çalışan dahi olsa iş sağlığı ve güvenliği hizmeti zorunludur.

• İş güvenliği uzmanı her çalışan için ayda en az 20 dakika görev yapmalıdır.

• İşyeri hekimi ise çalışan başına ayda en az 10 dakika hizmet vermelidir.

• Risk değerlendirmesi, acil durum planları ve çalışan eğitimleri de zorunludur.

Çok Tehlikeli Sınıf

Madencilik, kimya sanayi, ağır makine imalatı ve bazı sağlık hizmetleri gibi sektörler çok tehlikeli sınıfa girer. Bu iş kollarında:

• Bir çalışan bile olsa tam kapsamlı iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri zorunludur.

• İş güvenliği uzmanı çalışan başına ayda 40 dakika, işyeri hekimi 15 dakika, diğer sağlık personeli ise 10 dakika görev yapar.

• Düzenli sağlık taramaları, periyodik muayeneler ve acil durum tatbikatları zorunludur.

Çalışan Sayısına Göre İSG Hizmeti Alma Zorunluluğu

İSG yükümlülüklerinde çalışan sayısı önemli bir belirleyici kriterdir. İşverenlerin sıklıkla sorduğu “Bir çalışanım var, yine de hizmet almak zorunda mıyım?” sorusunun cevabı, kesin bir şekilde “Evet”tir.

• 1 ve üzeri çalışanı olan tüm işyerleri, faaliyet konusuna bakılmaksızın İSG kapsamına girer.

• 50 çalışan altı işletmelerde bazı kolaylaştırılmış hükümler uygulanabilir; ancak temel yükümlülükler aynen geçerlidir.

• 50 ve üzeri çalışanı olan işyerlerinde tam zamanlı iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdamı zorunludur.

• Ayrıca, çalışan sayısına göre işverenlerin periyodik sağlık kontrolleri ve eğitim yükümlülükleri de artış gösterir.

Çalışan sayısının hesabında yalnızca sigortalı çalışanlar değil; stajyerler, kısmi süreli çalışanlar ve geçici personel de dikkate alınır.

OSGB’den Hizmet Alma Seçenekleri

İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini yerine getirmek için iki temel yol izleyebilir:

1. Kendi Personelini Görevlendirme

İşyeri bünyesinde yetkili ve sertifikalı iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli istihdam edilebilir. Bu yöntem, genellikle büyük işletmelerde ve 50’den fazla çalışanı olan işyerlerinde tercih edilir.

2. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) ile Çalışma

Birçok işletme için en pratik ve ekonomik çözüm, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş OSGB’lerle çalışmaktır.
OSGB’ler işveren adına tüm mevzuat yükümlülüklerini yerine getirir, gerekli kayıtları tutar ve denetimlere hazırlık yapar. Küçük ve orta ölçekli işletmeler için OSGB modeli, yüksek maliyetlerin önüne geçer.

İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personeli Görevleri

İSG hizmetlerinde görev alan profesyonellerin rollerini netleştirmek önemlidir:

İş Güvenliği Uzmanı

• İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun çalışma ortamı sağlar.

• Risk değerlendirmesi yapar, tehlike kaynaklarını tespit eder.

• İş kazalarının önlenmesi için önleyici faaliyetler planlar.

• Çalışanlara eğitim verir ve uygulamaları denetler.

• A, B ve C sınıfı olmak üzere sertifikalandırılırlar.

İşyeri Hekimi

• Çalışanların işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerini yapar.

• Sağlık kayıtlarını tutar.

• Meslek hastalıklarının önlenmesi ve takibini yapar.

• Sağlık ve hijyen eğitimleri düzenler.

Diğer Sağlık Personeli

• Hemşire, sağlık memuru ve acil tıp teknikerleri görev yapar.

• Çalışanların sağlık izlemini yürütür.

• Çok tehlikeli işyerlerinde bulunması zorunludur.

İSG Hizmeti Alınmazsa Ne Tür Cezalarla Karşılaşılır?

İSG yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi durumunda ciddi yaptırımlar uygulanmaktadır:

• İdari Para Cezaları:
  Çalışan başına aylık 11.735 TL ile 35.205 TL arasında idari para cezası uygulanır.
  Tehlike sınıfı ve eksikliğin türüne göre bu rakamlar artış gösterir.

• Faaliyet Durdurma:
  Hayati risk barındıran işyerlerinde yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde işyeri faaliyeti geçici olarak durdurulabilir.

• İş Kazaları ve Tazminatlar:
  İhmal nedeniyle oluşan iş kazaları ve meslek hastalıkları sonrası işveren yüksek tazminat yükümlülükleriyle karşılaşabilir.

• İtibar Kaybı:
  Denetimler ve şikâyetler sonucu alınan idari cezalar, işletmenin kurumsal imajını zedeler.

Devlet Destekleri ve Teşvikler

Devlet, özellikle küçük işletmelerin İSG yükümlülüklerini kolaylaştırmak amacıyla teşvik programları yürütmektedir. SGK tarafından verilen bu destekler, belirli şartlar altında sağlanır:

• Kimler Yararlanabilir?
  Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan, 10’dan az çalışanı olan işyerleri SGK teşviklerinden yararlanabilir.

• Destek Oranı
  Devlet tarafından hizmet bedelinin %50’si karşılanabilir.

• Başvuru Süreci
  OSGB ile anlaşma yapıldıktan sonra SGK sistemi üzerinden online başvuru gerçekleştirilir.

Bu destekler hem yasal yükümlülüklerin kolayca yerine getirilmesini hem de maliyetlerin düşürülmesini sağlar.

İSG Hizmeti Nasıl Alınır? (Adım Adım Uygulama)

İşverenlerin İSG yükümlülüklerini doğru ve eksiksiz yerine getirebilmesi için aşağıdaki adımları takip etmeleri önerilir:

1. NACE Kodu Belirleme: Faaliyet konusuna göre işletmenin NACE kodu belirlenir.

2. Tehlike Sınıfını Tespit Etme: Kod doğrultusunda işyerinin tehlike sınıfı belirlenir.

3. Çalışan Sayısının Belirlenmesi: İstihdam edilen tüm personel dahil edilerek çalışan sayısı hesaplanır.

4. OSGB Seçimi ve Sözleşme: Bakanlık onaylı OSGB firmaları ile görüşülerek sözleşme imzalanır.

5. Bakanlık Bildirimleri: Yapılan sözleşme Çalışma Bakanlığı sistemine bildirilir.

6. Risk Değerlendirmesi ve Eğitimler: Tüm çalışanlar risk değerlendirmesi ve iş sağlığı eğitimlerinden geçirilir.

7. Periyodik Sağlık Muayeneleri: İşyeri hekimi tarafından sağlık kontrolleri başlatılır.

8. Acil Durum Planları: İşyerine özel acil durum senaryoları hazırlanır ve tatbikatlar yapılır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

İş sağlığı ve güvenliği hizmeti almak zorunda mıyım?
Evet. Çalışan istihdam eden her işyeri İSG hizmeti almak zorundadır.

Bir çalışanım var, yine de İSG hizmeti almak zorunda mıyım?
Evet. 1 çalışan dahi olsa İSG mevzuatı kapsamına girersiniz.

OSGB nedir?
OSGB, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi’dir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini dışarıdan sağlayan profesyonel kurumlardır.

İSG yükümlülüklerini yerine getirmemenin cezası nedir?
İdari para cezaları çalışan başına aylık 11.735 TL’den başlar ve işletmenin durumuna göre artar.

Risk değerlendirmesi zorunlu mudur?
Evet. İşyerinin tüm tehlike sınıflarında periyodik risk değerlendirmesi, eğitim ve sağlık muayeneleri yapılması zorunludur.

Sonuç

Kimler iş sağlığı ve güvenliği hizmeti almalı sorusunun cevabı aslında oldukça net: Çalışan istihdam eden tüm işyerleri İSG hizmeti almak zorundadır. İSG yükümlülükleri yalnızca yasal zorunluluk değil; çalışanların sağlığı, iş verimliliği ve işletmenin itibarı açısından da kritik bir gerekliliktir. Bu nedenle tüm işverenlerin mevzuata uygun şekilde, uzman desteği alarak ve OSGB hizmetlerinden faydalanarak yükümlülüklerini yerine getirmeleri hem kendi hem çalışanlarının geleceği için önemli bir adımdır.