Az Tehlikeli İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği: 2025 ve Sonrası
Bilindiği üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında elliden az çalışanı olan ve “az tehlikeli” sınıfta yer alan işyerlerinin iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu, 7491 Sayılı Kanun ile 31 Aralık 2024 tarihine kadar ertelenmişti. Artık bu sürenin sona ermesiyle birlikte, 1 Ocak 2025 itibarıyla bir çalışanı bile bulunan tüm az tehlikeli işyerleri için bu hizmetin alınması veya bizzat yerine getirilmesi zorunlu hâle geldi.
Kanunun temel amacı, “işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak ve mevcut koşulları iyileştirmek” olarak tanımlanıyor. Son yıllarda yaşanan ve büyük can-mal kayıplarına neden olan iş kazaları, bu alandaki yasal düzenlemelerin önemini bir kez daha gösterdi. İşletmenin küçüklüğü veya işin az tehlikeli olması “bize bir şey olmaz” algısı yaratsa da 1 Ocak 2025 itibarıyla tüm az tehlikeli işyerlerinin bu yeni döneme uyum sağlaması gerekiyor.
Az Tehlikeli İşyerleri Nedir?
Az tehlikeli işyerleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen iş sağlığı ve güvenliği (İSG) mevzuatında “en düşük risk grubunu” oluşturan yerlerdir. Bu işyerlerinde çalışanların iş kazası geçirme veya meslek hastalığına yakalanma ihtimali nispeten daha düşüktür. Dolayısıyla masa başı işler, ofis çalışmaları, eğitim kurumları, finans kuruluşları ve perakende satış gibi ağır fiziksel veya kimyasal risk içermeyen faaliyet alanları genellikle “az tehlikeli” sınıfa dâhil edilir.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıflardaki işyerlerine kıyasla daha esnek düzenlemeler söz konusu olsa da bu, işverenlerin hiçbir sorumluluğu olmadığı anlamına gelmez. 6331 sayılı Kanun gereğince, az tehlikeli işyerlerinde de işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma yükümlülüğü devam etmektedir.
Az Tehlikeli Faaliyet Alanlarına Örnekler
Aşağıdaki sektörler ve iş kolları genellikle az tehlikeli sınıfa girebilir:
Ofisler, büro hizmetleri
Eğitim kurumları (okullar, üniversiteler, dershaneler vb.)
Bankacılık ve finans kurumları
Alışveriş merkezlerindeki perakende mağazaları (giyim, market, kitapçı vb.)
Hizmet sektörü (kuaförler, berberler, güzellik salonları vb.)
Restoran ve kafelerin ofis veya servis alanları (mutfak bölümü hariç)
İşletmenizin hangi tehlike sınıfında olduğunu öğrenmek için, vergi levhasındaki NACE kodunu kontrol edebilirsiniz.
Yeni Yükümlülükler: 2025 ve Sonrası
1. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi Zorunluluğu
6331 sayılı Kanun’a göre, 1 Ocak 2025 itibarıyla az tehlikeli sınıfta yer alan ve bir çalışanı bile bulunan tüm işyerleri, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmek zorundadır.
İşveren isterse, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile protokolü bulunan sertifika programlarına katılıp eğitim ve sınavda başarılı olduktan sonra, uzmanlık belgesi alarak bu hizmeti kendisi üstlenebilir.
2. Zorunluluğa Uymamanın Cezası
2025 yılı için, iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi bulundurmamanın aylık idari para cezası, her bir yükümlülük için ayrı ayrı 88.663 TL olarak uygulanacaktır. Yani hem iş güvenliği uzmanı hem de işyeri hekimi atamayan bir işveren, her ay için toplamda 177.326 TL ceza ödemek durumunda kalabilir.
Bu tutar, her yıl yeniden değerleme oranına göre artar. Kanunda belirtilen her eksiklik ayrı ayrı değerlendirildiğinden, birden fazla ihlal söz konusu olduğunda ceza katlanarak yükselir.
3. İşveren Sorumluluğu Devam Ediyor
Kanunun 4. maddesi açıkça vurgular: “İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alımı, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.”
Yani bir OSGB (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) veya ÇASMER (Çalışan Sağlığı Merkezi) ile anlaşma yapılsa dahi, işyerindeki güvenlik ve sağlık önlemlerinin sağlanması ve denetlenmesi nihai olarak işverenin sorumluluğundadır.
Hangi İşyerleri Kapsam Dışında?
6331 sayılı Kanun’un “Kapsam ve İstisnalar” başlıklı 2. maddesine göre kanun, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine uygulanır. Ancak aşağıdaki işyerleri ve faaliyetler kapsam dışındadır:
Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri, Millî İstihbarat Teşkilatı’nın savaş, seferberlik, operasyon vb. özel faaliyetleri
Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri
Ev hizmetleri (bakıcılık, temizlik vb. ticari niteliği olmayan konut içi işler)
Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal veya hizmet üretenler (5510 sayılı Kanun’un 4/b kapsamında sigortalı, ancak hiç çalışanı olmayan kişiler)
Hükümlü ve tutukluların çalıştırıldığı iş yurtları, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri
Önemli bir nokta da şudur: Kapıcılık hizmeti “ev hizmeti” kapsamında değerlendirilmez. Bu nedenle apartmanlar birer işyeri olarak kabul edilir ve risk değerlendirmesi gibi İSG süreçlerini yürütmek zorundadır.
İşveren Hizmetleri Nasıl Alabilir?
1. Kendi Bünyesinde Görevlendirme
İşyerinde gerekli niteliklere sahip personel varsa, bu kişiler iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi olarak tam zamanlı ya da kısmi zamanlı görevlendirilebilir.
Kendi Bünyesinde Görevlendirme
İşyerinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından onaylanan iş güvenliği uzmanlığı veya işyeri hekimliği belgesine sahip personel bulunuyorsa, bu kişiler iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi olarak tam zamanlı ya da kısmi zamanlı görevlendirilebilir. Başka bir deyişle, “gerekli niteliklere sahip personel” ifadesi;
Az tehlikeli sınıftaki işyerleri için C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sertifikası,
İşyeri hekimliği için tıp fakültesi mezuniyeti ve işyeri hekimliği belgesi
gibi mevzuatta öngörülen belge ve sertifikalara sahip olmayı ifade eder.
Bu sertifikalar ve yetkinlikler, ilgili eğitim programlarının tamamlanması ve başarılı bir sınav sürecinden geçilmesiyle edinilir. Eğer işyerinizde bu gereklilikleri karşılayan çalışan(lar) varsa, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendi bünyenizde gerçekleştirmek mümkündür.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Belgesini Kimler Alabilir? Şartları Nelerdir?
1. Eğitim ve Meslek Şartı
Mühendis, mimar veya teknik eleman unvanına sahip olmak gerekir.
Teknik eleman ifadesi, ilgili mevzuatta “Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager, biyolog veya üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programlarından mezun kişiler” şeklinde tanımlanmıştır.
Dolayısıyla fen fakültesi (fizik, kimya, biyoloji), teknik eğitim fakültesi, mühendislik veya mimarlık fakültesi mezunları ile iş sağlığı ve güvenliği lisans veya ön lisans programı mezunları, C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılabilir.
2. Bakanlık Onaylı Eğitimi Tamamlama
Adayların, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarından veya üniversitelerin ilgili programlarından en az 220 saat (teorik + uygulamalı) iş güvenliği uzmanlığı eğitimi almaları gerekir.
Eğitimlerin bir kısmı uzaktan, bir kısmı ise örgün olarak yapılır.
Eğitim sonunda, katılım ve başarı şartlarını yerine getiren adaylar eğitim tamamlama belgesi alır.
3. Bakanlık Sınavında Başarılı Olma
Eğitim sürecini tamamlayan adaylar, ÖSYM veya Bakanlıkça düzenlenen iş güvenliği uzmanlığı sınavına girmeye hak kazanır.
Sınavda 100 üzerinden en az 70 puan almak gerekir.
Sınavı başarıyla geçen adaylar, C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Belgesi almaya hak kazanır.
4. İSG-KATİP Kaydı ve Yetkilendirme
Sınavı kazandıktan sonra, belgelerini alan adaylar İSG-KATİP (İş Sağlığı ve Güvenliği Kayıt, Takip ve İzleme Programı) sistemine kaydolur.
Bu kayıtla birlikte resmen C sınıfı iş güvenliği uzmanı olarak görev yapma yetkisi kazanılır.2. Dışarıdan Hizmet Alma
Gerekli nitelikte personelin bulunmaması hâlinde, OSGB veya ÇASMER gibi bakanlıkça yetkilendirilen kurumlarla anlaşarak iş güvenliği hizmeti dışarıdan temin edilebilir.
3. İşveren veya Vekilinin Bizzat Üstlenmesi
İşveren (veya vekili), 16 saatlik özel eğitimi tamamlayıp 100 üzerinden en az 50 puanla yapılan sınavı geçerek “İş Güvenliği Uzmanlığı” belgesi alabilir.
İşveren veya Vekili İçin 16 Saatlik Özel Eğitim ve Sınav Süreci
İşveren (veya vekili), T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile protokolü olan eğitim kurumlarından veya üniversitelerden 16 saatlik özel eğitimi tamamlayıp, düzenlenen sınavda 100 üzerinden en az 50 puan alarak “İş Güvenliği Uzmanlığı” belgesine sahip olabilir. Bu eğitim, özellikle az tehlikeli işyerlerinde bir çalışanın bile bulunduğu durumlarda, işverenin (veya vekilinin) kendi işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini üstlenmesine olanak tanır.
Eğitim için yetkilendirilmiş üniversitelerden biri olan Anadolu Üniversitesi, çevrim içi (online) sertifika programlarıyla bu hizmeti sunmaktadır. Detaylı bilgi almak ve kayıt işlemleri için aşağıdaki bağlantıya göz atabilirsiniz:
Anadolu Üniversitesi e-Sertifika Programı
Not: Bu program, İSG-KATİP üzerinden yapılacak onay süreci de dahil olmak üzere, işverenlerin (veya vekillerinin) yasal prosedürleri yerine getirmesine destek olacak şekilde tasarlanmıştır. Eğitim ve sınavı başarıyla tamamladığınızda alacağınız sertifika, az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini bizzat yürütmenizi mümkün kılar.Bu kişiler; işe giriş ve periyodik muayeneler ile bakanlıkça yetkilendirilen laboratuvar ölçümleri hariç olmak üzere, iş sağlığı ve güvenliği hizmetini kendileri yürütebilir.
Bu görevlendirme İSG-KATİP üzerinden onaylandığında resmiyet kazanır.
Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar
Çalışanlara Eğitim Verilmesi
15/5/2013 tarihli ve 28648 sayılı “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri Yönetmeliği” uyarınca, çalışanların İSG konusunda düzenli aralıklarla eğitilmesi gerekir.
Onaylı Defter Zorunluluğu
İşverenin veya vekilinin bizzat hizmeti yürüttüğü durumlarda “Onaylı Defter” tutma zorunluluğu kalksa da, diğer evrak, kayıt ve belge düzenine devam edilmelidir.
Çalışma Süresi
İşveren (veya vekili), bu hizmetleri yerine getirirken her çalışan başına aylık en az 10 dakika ayırmak zorundadır.
Tehlike Sınıfının Tespiti
İşyerinizin az, tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta olup olmadığını; faaliyet alanınıza uygun NACE kodu ve ilgili mevzuata bakarak netleştirebilirsiniz.
Sorumluluk ve Denetimler
Herhangi bir iş kazası veya denetim sırasında eksikler tespit edilirse, işveren dışarıdan hizmet almış olsa bile cezalar uygulanır.
Sık Sorulan Sorular
1. 10’dan az çalışanı olan işletmeler de bu durumdan etkileniyor mu?
Evet. 50’den az çalışanı olan tüm az tehlikeli işletmeler bu düzenlemelerin kapsamındadır. Çalışan sayınız 1 de olsa 49 da olsa kurallara uymak mecburidir. Dolayısıyla çalışan sayısı 10’un altında olan işletmeler de belirtilen şartları yerine getirmek zorundadır.
2. Az tehlikeli işyerlerinde risk değerlendirmesi kaç yılda bir yapılır?
Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin, en geç 6 yılda bir risk değerlendirmesini yenilemesi gerekir.
İşyerinin taşınması, kullanılan makine veya teknolojilerde önemli değişiklikler yapılması, ciddi bir iş kazası veya meslek hastalığının yaşanması gibi durumlarda bu süre beklenmeksizin risk değerlendirmesi güncellenmelidir.
Denetim sonucunda mevcut risk analizinin yetersiz bulunması hâlinde de yeniden değerlendirme yapılması zorunludur.
3. Tehlike sınıfı değişirse ne olur?
Firmanızın NACE kodu veya faaliyet alanı değişerek tehlike sınıfınız yükselirse ya da çalışan sayınız 50’nin üzerine çıkarsa, 30 gün içinde yeni tehlike sınıfına göre gerekli atamaları yapmanız gerekir.
Aksi hâlde, ilgili idari para cezaları ve yaptırımlar devreye girebilir.
Genel Değerlendirme
1 Ocak 2025 itibarıyla, az tehlikeli sınıfta yer alan ve bir kişinin dahi çalıştığı tüm işyerlerinin iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekimi bulundurma (veya bu hizmeti dışarıdan alma) zorunluluğu başlamıştır. Bu kapsamda, kamu kurumları da dâhil olmak üzere tüm işletmelerin, ağır para cezaları ile karşılaşmamak ve çalışanların güvenliğini sağlamak için gerekli adımları bir an önce atması büyük önem taşıyor.
İş sağlığı ve güvenliği, yalnızca yasal bir yükümlülük değil, aynı zamanda işletmenin sürdürülebilirliği ve çalışan memnuniyeti açısından hayati değere sahiptir. Zamanında ve doğru şekilde alınan önlemler, hem iş kazalarını hem de işverenin gelecekte karşılaşabileceği hukuki ve mali yükümlülükleri ciddi ölçüde azaltır.
Bu süreçte:
Gerekli personeli bünyenizde yetiştirerek görevlendirebilir,
Dışarıdan profesyonel destek (OSGB vb.) almayı değerlendirebilir,
İşveren veya vekili olarak sertifika programlarına katılabilir,
İSG-KATİP sistemini aktif kullanarak tüm yasal prosedürleri yerine getirebilirsiniz.
Unutmayın, iş sağlığı ve güvenliği yalnızca kanuni bir zorunluluk değil; işinizin sürdürülebilirliği ve çalışanlarınızın refahı için de hayati öneme sahiptir. Bu yükümlülüklere uygun hareket etmek, gelecekte ortaya çıkabilecek büyük maddi ve manevi zararları önlemenin en etkili yollarından biridir.
Kaynakça
1. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu – 2025 Yılında Uygulanacak İdari Para Cezaları
Detaylı bilgi ve güncel ceza tutarlarına ilişkin açıklamalar için:
ÇSGB – 6331 Sayılı Kanuna Göre 2025 Yılında Uygulanacak İdari Para Cezaları
3. 7491 Sayılı Kanun
MADDE 71- 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 38 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “31/12/2023” ibaresi “31/12/2024” şeklinde değiştirilmiştir.
Detaylı inceleme için Resmî Gazete üzerinden sorgulama yapılabilir.
4. TÜRMOB
“Elliden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta bulunan işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi hizmeti alma zorunluluğu” başlıklı bilgilendirme:
5. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri Yönetmeliği
6. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal veya hizmet üretenlere dair ilgili hükümler.
7. Anadolu Üniversitesi e-Sertifika Programı
8. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Resmî Web Sitesi
9. İstanbul Ticaret Odası (İTO) Duyurusu
“50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta bulunan işyerlerinin iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu”
10. NACE Kodları Hakkında Bilgilendirme
İşyerinin tehlike sınıfı tespiti için kullanılan sektörel kodlar listesi.
11. CSGB SSS
Not: Bu kaynaklar, ilgili kanunların orijinal metinlerine ve bakanlık duyurularına ulaşmak isteyenler için paylaşılmıştır. Yürürlükteki en güncel bilgileri takip etmek için Resmî Gazete ve ilgili kurumların son duyurularına bakmanız önerilir.
コメント